Wakacje to czas, gdy wielu udaje się na zasłużony wypoczynek. Destynacje urlopowe – zarówno te bliższe, jak i dalsze – z różnych przyczyn mogą stanowić wyzwanie z perspektywy praktykowania wiary w warunkach innych niż te codzienne. – Czas urlopu jest ważny i potrzebny. Wielu myśli o nim przez wiele miesięcy. Planuje, wybiera, realizuje. Człowiek wierzący w tych działaniach pamięta o Bogu – podkreśla ks. dr Stanisław Szczepaniec. Wraz z przewodniczącym Archidiecezjalnej Komisji ds. Liturgii i Duszpasterstwa Liturgicznego, a jednocześnie konsultorem Komisji Konferencji Episkopatu Polski ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, poruszamy kwestie, o których warto pamiętać, planując wakacyjne wyjazdy.

Msza Święta

Udział w Eucharystii w niedzielę i święta nakazane jest obowiązkiem każdego katolika. Zapisy regulujące tę kwestię zawarte są w Katechizmie Kościoła Katolickiego (od 2180) i w Kodeksie Prawa Kanonicznego (kan. 1247,1248). – Kto w kraju uczestniczy regularnie w Mszy św., ten w okresie urlopowym będzie się starał poświęcić jeszcze więcej czasu i uwagi na przygotowanie do przyjęcia Słowa, złożenia Ofiary Chrystusa i przyjęcia Go w Komunii Świętej. Jest to zwyczajna droga duchowego wzrostu wierzącego człowieka – zwraca uwagę ks. dr Szczepaniec. Wyjeżdżając – szczególnie w odległe zakątki – wierzący może spotkać się z trudnościami w tym zakresie, wynikającymi z faktu bycia w podróży lub przebywania w miejscu, w którym udział w Eucharystii jest niemożliwy czy wiąże się ze znaczącymi utrudnieniami.

Co, gdy nie znam języka?

Przewodniczący Archidiecezjalnej Komisji ds. Liturgii i Duszpasterstwa Liturgicznego podkreśla, że pierwszeństwo zawsze ma fizyczny udział we Mszy św. – Jeśli ktoś zastanawia się, czy łączyć się duchowo – przez Internet – ze wspólnotą przeżywającą Eucharystię w języku polskim, czy uczestniczyć fizycznie w konkretnej wspólnocie, należy zawsze wybrać udział bezpośredni. To żywy Kościół, a uczestnicy Mszy św. są braćmi i siostrami tego, który do nich dołącza z innego kraju – mówi. Liturgista zauważa przy tym, że znajomość języka nie jest kluczowa. – Można uczestniczyć we Mszy św., sprawowanej w języku polskim i tylko powierzchownie rozumieć to, co Bóg w Trójcy Świętej Jedyny w niej uobecnia i jakie znaczenie ma bycie we wspólnocie Kościoła, któremu Chrystus powierzył sprawowanie tego sakramentu – wyjaśnia i sugeruje, że wiedząc o barierze językowej, warto zadbać o dostęp do tekstów czytań i modlitw mszalnych, które znaleźć można m.in. w Internecie lub zaopatrzyć się przed wyjazdem w modlitewnik, jak np. „Oremus”.

Co, gdy w pobliżu nie ma katolickiej świątyni?

Innym wyzwaniem, z jakim spotkać mogą się wierni w czasie podróży, jest brak dostępu kościoła czy kaplicy katolickiej, w której mogliby uczestniczyć w Eucharystii. Pytaniem, które może się pojawić w takiej sytuacji, jest to, czy możliwy jest wówczas udział w nabożeństwie prawosławnym. Kodeks Prawa Kanonicznego ocenia to następująco: „Ilekroć domaga się tego konieczność lub zaleca prawdziwa korzyść duchowa i pod warunkiem że unika się niebezpieczeństwa błędu lub indyferentyzmu, wierni, dla których jest fizycznie lub moralnie niemożliwe udanie się do szafarza katolickiego, mogą przyjąć sakramenty pokuty, Eucharystii i namaszczenia chorych od szafarzy niekatolickich tych Kościołów, w których są one ważnie sprawowane”. Oznacza to, że jest to możliwe, ale pod pewnymi warunkami. – Trzeba te warunki dobrze rozważyć, pamiętając o uszanowaniu wrażliwości wiary w danej wspólnocie. Dotyczy to m.in. sprawy przystępowania do Komunii Świętej. Według przekonania wierzących Kościołów prawosławnych przystąpienie do Komunii w ich wspólnocie oznacza przyjęcie ich rozumienia Eucharystii i Kościoła, a to może być odczytane jako przyjęcie ich wiary i przejście do ich Kościoła. Komunia Święta to coś więcej niż tylko prywatne przyjęcie Pana Jezusa. Trzeba więc rozeznać, jak się zachować w konkretnej wspólnocie – wyjaśnia ks. dr Stanisław Szczepaniec.

W przypadku celebracji protestanckich wyklucza jednak traktowanie udziału w nich jako spełnienia obowiązku uczestnictwa w niedzielnej Mszy św. „Wspólnoty eklezjalne powstałe w wyniku Reformacji, odłączone od Kościoła katolickiego, «nie przechowały… właściwej i całkowitej rzeczywistości eucharystycznego Misterium, głównie przez brak sakramentu kapłaństwa». Z tego powodu interkomunia eucharystyczna z tymi wspólnotami nie jest możliwa ze strony Kościoła katolickiego” – przywołuje zapis z Katechizmu Kościoła Katolickiego (1400).

Czy zawsze opuszczenie niedzielnej Eucharystii to grzech?

Kwestia moralnej oceny nieuczestniczenia w Mszy św. w niedzielę lub inne święta nakazane – jak podkreśla ks. dr Szczepaniec – „należy do dobrze uformowanego sumienia”. – Są takie sytuacje, w których nie jest to żadnym grzechem, np. w przypadku choroby. Również wtedy, gdy człowiek zrobił, co w jego mocy, aby być na Mszy św., ale okazało się to niemożliwe, nie można uznać tego za grzech. Dla takiego człowieka jest wtedy oczywiste, że indywidualnie lub w grupie spędzi więcej czasu na modlitwie i rozważaniu Słowa Bożego – wyjaśnia.

Planując wyjazdy urlopowe, czy krótsze wycieczki warto pamiętać także o tym, że Msza św. w sobotę po południu lub wieczorem może być już traktowana jako Msza św. niedzielna. – Jeśli taka jest intencja człowieka, który w niej uczestniczy – precyzuje liturgista.

Zasady dotyczące obowiązku uczestnictwa w Eucharystii, określone w Kodeksie Prawa Kanonicznego:

Kan. 1247 – W niedzielę oraz w inne dni świąteczne nakazane, wierni są zobowiązani uczestniczyć we Mszy Świętej oraz powstrzymać się od wykonywania tych prac i zajęć, które utrudniają oddawanie Bogu czci, przeżywanie radości właściwej dniowi Pańskiemu oraz korzystanie z należnego odpoczynku duchowego i fizycznego.

Kan. 1248 – § 1. Nakazowi uczestniczenia we Mszy Świętej czyni zadość ten, kto bierze w niej udział, gdziekolwiek jest odprawiana w obrządku katolickim, bądź w sam dzień świąteczny, bądź też wieczorem dnia poprzedzającego.

§ 2. Jeżeli z braku świętego szafarza albo z innej poważnej przyczyny nie można uczestniczyć w Eucharystii, bardzo zaleca się, ażeby wierni brali udział w liturgii Słowa, gdy jest ona odprawiana w kościele parafialnym lub innym świętym miejscu, według przepisów wydanych przez biskupa diecezjalnego, albo poświęcali odpowiedni czas na modlitwę indywidualną w rodzinie lub w grupach rodzin.

Wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych

Zasady dotyczące postu określa każdorazowo Konferencja Episkopatu danego kraju.

W Polsce w piątki obowiązuje wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, jednak przebywających poza jej granicami dotyczą lokalne przepisy. – Jeśli ktoś znajdzie się w kraju, w którym Konferencja Episkopatu nie zdecydowała o wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych, nie ma obowiązku zachowywać tego przepisu. Taki jest poziom prawny, ale człowiek, który rozumie znaczenie postu w piątek, będzie się starał go zachowywać według możliwości – mówi ks. dr Stanisław Szczepaniec.

Ubiór w miejscach kultu

W planach wyjazdów wypoczynkowych na trasie zwiedzania znajdują się niejednokrotnie kościoły czy inne miejsca kultu. Liturgista zwraca uwagę, że odwiedzając je, wszyscy, ale szczególnie osoby wierzące, powinni przykładać wagę do właściwego ubioru i zachowania. – Zaleca się traktować pobyt w świętych miejscach bardziej w duchu pielgrzymkowym, niż tylko turystycznym. Uszanowanie świętości danego miejsca wyraża się nie tylko w zewnętrznym zachowaniu, lecz także w nastawieniu wiary – wyjaśnia konsultor Komisji Konferencji Episkopatu Polski ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów. Podkreśla, że zwiedzając zabytkowe świątynie, warto skorzystać także z bocznych kaplic, w których nierzadko trwa całodzienna adoracja Najświętszego Sakramentu.

Czas wakacji w wielu sytuacjach może okazać się dla katolików wyzwaniem, ale nie powinien stać się przeszkodą, uniemożliwiającą praktykowanie wiary. – Człowiek, który żyje w bliskości Boga przez cały rok, tym bardziej będzie tej bliskości szukał w czasie urlopu, podczas wyjazdów i innych przeżyć. Dla niego każde miejsce, w którym się znajdzie, jest także miejscem świadectwa o miłości Boga i bliźniego, o uczciwości i gotowości pomocy, o umiejętności odpoczynku i uszanowania dzieła Bożego. Będzie to dla niego również czas modlitwy za tych, którzy nie mają dość wiary, aby w pięknie stworzenia świata dostrzec Boga i aby zachowywać wszędzie Jego przykazania – podkreśla ks. dr Stanisław Szczepaniec, proponując na ten czas modlitwę św. Siostry Faustyny:

Jezu, Prawdo wiekuista, Żywocie nasz, błagam i żebrzę miłosierdzia Twego dla biednych grzeszników. Najsłodsze Serce Pana mojego, pełne litości i miłosierdzia niezgłębionego, błagam Cię za biednymi grzesznikami. O Serce Najświętsze, źródło miłosierdzia, z którego tryskają promienie łask niepojętych na cały rodzaj ludzki, błagam Cię o światło dla biednych grzeszników. O Jezu, pomnij na gorzką mękę swoją i nie dozwól, aby ginęły dusze odkupione tak drogocenną krwią Twoją najświętszą (Dz 72).