Świętej pamięci porucznik Aleksander Zajkowski urodził się 8 sierpnia 1907 r. w Grójcu k. Mołodeczna. Należał do tego pokolenia, które pragnęło pracować dla wywalczonej w 1918 r. II Rzeczypospolitej. Widział się w roli nauczyciela, w 1936 r. uzyskał dyplom, kończąc Państwowe Seminarium Nauczycielskie im. Tomasza Zana w Wilnie. W tym też roku powołany został na kurs dywizyjny podchorążych 77. pułku piechoty (pp.) w Lidzie, po którym został skierowany na praktykę do 86. pp. w Mołodecznie. Wkrótce okazało się, że i to pokolenie zamiast budować odzyskaną Ojczyznę, musiało jej znowu bronić.
Awansowany w sierpniu 1939 r. na porucznika Aleksander Zajkowski wyruszył na front zachodni ze swoją jednostką, 86. pp. będącym w składzie 19. Dywizji Piechoty. Zajęła ona pozycję obronną na przedpolu Piotrkowa Trybunalskiego. Zajkowski dowodził tam plutonem ciężkich karabinów maszynowych i moździerzy. W bitwie 5 września stawiono zaciekły opór atakującej 1. Dywizji Pancernej, zadając Niemcom dotkliwe straty w ludziach i sprzęcie. Dysproporcja w uzbrojeniu, gdy czołgi nieprzyjaciela polski piechur musiał niszczyć, rzucając w nie butelki z płynem zapalającym, spowodowała okrążenie i rozbicie jednostki. Obrona Piotrkowa opóźniła jednak marsz kolumn pancernych wroga na Warszawę.
Pomóż w rozwoju naszego portalu
Reklama
Zgodnie z rozkazem, wyrwawszy się z okrążenia, udał się do Lidy, gdzie miała się organizować dywizja zapasowa. Najazd wojsk sowieckich sprawił, że plan ten był już nieaktualny.
Wychowany w patriotycznej rodzinie Aleksander Zajkowski zaczął szukać kontaktu z ruchem niepodległościowym. Związek Walki Zbrojnej powołał go w połowie 1941 r. na komendanta Ośrodka Konspiracyjnego „Mołodeczno” z siedzibą w Gródku. Przyjął wówczas konspiracyjny pseudonim „Grot”. Z 11 osób obsady personalnej jego placówki do końca 1943 r. straciło życie ośmiu z nich. I co charakterystyczne dla tego terenu, dwie z rąk niemieckich, a sześciu z sowieckich. Wśród nich były uprowadzone i zamordowane trzy dziewczęta w wieku licealnym.
Prowadzony przez Aleksandra Zajkowskiego Ośrodek organizował sabotaż, dywersję, zdobywał broń, szkolił przyszłych żołnierzy Armii Krajowej. Od września 1943 r. na jego terenie powstał pierwszy oddział partyzancki. W pierwszych dniach lutego1944 r. sformowana została 13. Brygada Armii Krajowej Okręgu Wileńskiego. „Grot” objął w niej funkcję zastępcy dowódcy brygady i sprawował ją do czasu rozwiązania jednostki.
Reklama
Działające w terenie sowieckie oddziały partyzanckie wchodziły w ostre konflikty z utworzonymi oddziałami Armii Krajowej i zamieszkującą Wileńszczyznę ludnością polską. „W tej sytuacji chroniliśmy ludność cywilną, której oddziały sowieckie rekwirowały praktycznie wszystko, pozbawiając ją środków do życia” – wspominał „Grot” działalność swojej 13. Brygady. Walczyła ona z niemieckim Wehrmachtem, wspomagającym go formacjami litewskich nacjonalistów i siłami partyzantów sowieckich. Brygada w walkach okrzepła, zwiększyła stan do 450 żołnierzy i w nocy z 6 na 7 lipca 1944 r. weszła do walki o wyzwolenie Wilna. Po wypędzeniu Niemców 3 lipca Aleksander Zajkowski z satysfakcją oglądał polską biało-czerwoną flagę wywieszoną na Górze Zamkowej. Niestety, radość nie trwała zbyt długo. Formacje polskie okrążone jednostkami wojsk sowieckich zostały rozbrojone, żołnierzy internowano w obozie w Miednikach, a potem wywieziono na wschód. „Grotowi” udało się tego losu uniknąć dzięki ucieczce z konwoju. Rok przepracował jako nauczyciel Polskiego Gimnazjum w Podbrodziu koło Wilna. Jesienią 1945 r. powrócił do Polski.
Miał los podobny do wielu żołnierzy Armii Krajowej. „Za to, że walczyłem za Polskę, wołano mnie na przesłuchania do Urzędu Bezpieczeństwa” – mówił z goryczą.
Uhonorowany został m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Partyzanckim, Odznaczeniem Weterana Walk, Krzyżem Armii Krajowej. Najbardziej cenił sobie Krzyż Walecznych, gdyż otrzymał go osobiście z rąk gen. Aleksandra Krzyżanowskiego ps. „Wilk”. Jego bezpośredni dowódca, komendant Okręgu Wileńskiego AK nagrodził go 3 maja 1944 r. za przegonienie sowieckich rabusiów z wsi Dubosze, za co jej ludność polska dziękowała ze łzami w oczach swoim obrońcom.
Po wojnie do emerytury pracował jako ekonomista na różnych stanowiskach. Do końca swych dni był sprawny i samodzielny, zainteresowany rzeczywistością. W wieku 102 lat potrafił jeszcze spotykać się z młodzieżą szkolną, opowiadając o swoich przeżyciach i krzewiąc postawę patriotyczną.
Zmarł w Szczecinie 24 maja 2014 r. Na Cmentarzu Centralnym w imieniu major Danuty Szyksznian ps. „Sarenka”, żołnierza AK Garnizonu miasta Wilna pożegnał go kapitan Zbigniew Piasecki ps. „Czekolada”.
– Byłeś dla nas wzorem wspaniałego człowieka, wiernego ideałom, o które wszyscy razem walczyliśmy, byłeś wierny Polsce i jej ludziom – pisała „Sarenka”. – Z pogodnym czołem stań u wieczności progu, gdyż spełniłeś to, co winien byłeś Ojczyźnie i Bogu. Śpij spokojnie, niech Ci się przyśni nasza wileńska ziemia, nasze piękne Wilno… Wierzymy, że nasza Pani Ostrobramska, Matka Miłosierna, przyjęła Cię do swego niebiańskiego hufca żołnierzy Armii Krajowej. Śpij spokojnie!.