W uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa (Boże Ciało) oddajemy należną cześć i uwielbienie Chrystusowi. Dziękujemy również za łaski płynące przez sakrament Eucharystii, również w pokorze błagamy Chrystusa o wybaczenie wszelkich zniewag wyrządzonych przez ludzi z powodu ich słabości, oziębłości i grzechów. To nasze publiczne wyznanie wiary przez procesję Bożego Ciała ma swoją długą historię.

Początki święta Bożego Ciała

Ustanowienie święta Bożego Ciała było ukoronowaniem kultu Eucharystii, który rozwinął się szczególnie w XI i XII wieku. Jednak ważne znaczenie dla wprowadzenia tego święta miały cudowne objawienia, których doświadczyła św. Julianna z Cornillon (1192 – 1258). Kiedy była przeoryszą klasztoru augustianek w Mont Cornillon w pobliżu Liège, w roku 1245 została doświadczona objawieniami, w których Chrystus żądał ustanowienia osobnego święta ku czci Najświętszej Eucharystii. Po tych objawieniach miejscowy biskup Robert de Torotte, za namową archidiakona Jakuba z Troyes oraz Hugona, prowincjała ojców dominikanów, pierwszy wprowadził w swojej diecezji w 1246 r. uroczystość Bożego Ciała. Jednak w tym samym roku biskup Robert zmarł. Ponieważ zaprowadzeniu tego święta było wielu niechętnych, w tym także wyższe duchowieństwo miasta, dlatego w kolejnym roku procesja Bożego Ciała nie odbyła się. Archidiakon Jakub odwołał się jednak do przebywającego wówczas na tych terenach legata papieskiego, dominikanina Hugona z Saint-Cher. W roku 1251 po raz drugi archidiakon Jakub poprowadził ulicami Liège procesję eucharystyczną. Następnie kardynał Hugo polecił w 1253 r. wprowadzenie święta w diecezjach podległych jego jurysdykcji. Archidiakon Jakub z Liège został w 1261 r. wybrany na papieża. Jako Urban IV rządził Kościołem zaledwie 3 lata, ale pod koniec pontyfikatu, 11 sierpnia 1264 r., bullą „Transiturus” polecił obchodzić święto Bożego Ciała w całym Kościele. Do podjęcia tej decyzji przyczyniła się wieść o cudzie, jaki zdarzył się w 1263 r. w miejscowości Bolsena, położonej 100 km na północ od Rzymu, w sanktuarium św. Krystyny. Jednak śmierć Urbana IV w 1264 r. przeszkodziła ogłoszeniu papieskiego dekretu. Dopiero w 1314 r. papież Klemens V odnowił święto, natomiast papież Jan XXII w 1317 r. ogłosił bullę Urbana IV i zarządził wprowadzenie święta w całym Kościele.

Cud w Bolsenie

Ważnym krokiem do wprowadzenia święta Bożego Ciała w Kościele był cud w Bolsenie w 1263 r. Z pielgrzymką do grobu Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Rzymie wyruszył kapłan Piotr z Pragi, który należał do grona wątpiących w realną obecność Chrystusa w Najświętszym Sakramencie. Kiedy kapłan odprawiał Mszę św. przy grobie św. Krystyny, po Przeistoczeniu kielich trącony ręką przechylił się tak nieszczęśliwie, że wylało się wiele kropel Krwi Chrystusa na korporał. Przerażony kapłan zawinął Hostię w korporał, włożył wszystko do kielicha i chciał uciec do zakrystii. Wtedy kilka kropli krwi upadło na posadzkę. Naliczono 25 krwawych śladów, tworzących na korporale podobiznę Ukrzyżowanego. Kiedy wydarzył się ów cud, w miasteczku obok – w Orvieto przebywał papież Urban IV. Papież zabrał ten święty korporał. Na dworze papieskim w Orvieto przebywał wówczas św. Tomasz z Akwinu, Urban IV polecił mu opracowanie tekstów liturgicznych Mszy św. i Oficjum. Św. Tomasz z Akwinu napisał na tę okoliczność piękne teksty: tzw. oficja mszalne i brewiarzowe. Tekstów tych używa się do dziś. Najbardziej znany i często śpiewany jest hymn „Pange lingua” (Sław, języku...), a zwłaszcza jego dwie ostatnie zwrotki („Przed tak wielkim Sakramentem”).

Rozwój święta Bożego Ciała

Warto podkreślić, że zanim święto na stałe weszło do praktyki Kościoła powszechnego, już w latach 1270-79 urządzano okazałe procesje w Kolonii. Ponadto w późniejszym czasie na ulice miast Italii, Francji, Anglii, Hiszpanii, Niemiec i Polski wyszły eucharystyczne procesje. Papieże Klemens V i Jan XXII dołączyli oktawę do uroczystości Bożego Ciała. Również papież Marcin V, bullą „Ineffabile sacramentum” z 26 maja 1429 r., i papież Eugeniusz IV, bullą „Excelentissimum” z 26 maja 1433 r., nadali liczne odpusty wiernym, którzy brali udział w tych procesjach.

Boże Ciało w Polsce

Po raz pierwszy z procesją Bożego Ciała na terenie Polski spotykamy się już w XIV wieku. W Polsce pierwsza z procesji Bożego Ciała przeszła ulicami Krakowa w 1320 r. i prawdopodobnie w tym samym roku lub niedługo potem podobne procesje urządzono w Gnieźnie, Poznaniu, Wrocławiu i Płocku. Ceremoniał katedry płockiej, pochodzący z XIV wieku, podaje pierwszy opis takiej procesji w Polsce. Jednak oficjalnie uroczystość Bożego Ciała w Polsce, również na Litwie, wprowadzono na Synodzie piotrkowskim w 1599 r. za Mikołaja Dzierzgowskiego, arcybiskupa gnieźnieńskiego. Badający dzieje uroczystości Bożego Ciała w Polsce ks. Tadeusz Szwagrzyk, późniejszy biskup pomocniczy diecezji częstochowskiej w latach 1964-92, podkreślił, że procesja ze śpiewem czterech Ewangelii odbywała się już na początku XV wieku. Również księgi liturgiczne z XVI wieku mówią o procesji wychodzącej po Sumie na ulice miasta i o śpiewie Ewangelii. W Krakowie m.in. pochód ulicami miasta bez wstępowania do kościołów zarządził biskup krakowski kardynał Radziwiłł (zm. 1600 r.). Również według mszału z 1555 r., w Gnieźnie szła procesja ulicami miasta i śpiewano cztery Ewangelie.

Autor korzystał m.in. z: Katarzyna Woynarowska, „Boże Ciało”, „Niedziela w Chicago”, 24/2004; ks. Tadeusz Szwagrzyk, „700-lecie święta Bożego Ciała”, „Ruch Biblijny i Liturgiczny”, n. 5 (1964), s. 325-327.

* * *

Boże Ciało

Aleksandra Omięcka

Dzisiaj Bóg wyszedł na nasze drogi
Do bogatych i do ubogich
Zabieliło się od bielanek
Zazłociło od chorągwi
Zapachniało kwiatami i kadzidłem
Zadźwięczało sercem dzwonów
Choć dzień rano był smutny chłodny
Rozpalił się ogniem serc rozmodlonych
Bóg przyszedł do serc strapionych
Idę w szarym tłumie
Echo niesie „a posilony”
Posilony Twym Ciałem Panie
I tym wspomnieniem dawnych procesji
Przynoszę zieloną brzóz gałązkę
I zatykam ją za Twój obraz Matko
To jest nasze Boże Ciało

29 maja 1997